Mijn vader, Ludwig Staszek, werd geboren op 23 december 1922 in Bronov in Zuid Polen. Hij groeide op in de bergen, speelde daar en ging naar school. Toen hij wat ouder was heeft hij een opleiding gevolgd en werd betontimmerman. In het jaar 1939 werd Polen binnengevallen door de Duitse agressor. Er was toen weinig keus wat je kon doen. Of je ging het Duitse leger in of je vluchtte naar het buitenland. Mijn vader, toen een jaar of zeventien, was nog niet dienstplichtig. Zijn broers hadden de dienstplichtige leeftijd al wel bereikt. Op de dag toen mijn vader overleed wist ik niet wat ik nu weet. In die tijd werd er niet gepraat over de oorlog. Maar dat terzijde. Ik heb altijd gedacht dat mijn vader gevlucht was naar het buitenland. Dit veranderde toen ik later een foto van mijn vader vond waar hij opstond samen met andere mensen. Deze foto was in 1942 genomen in Brandenburg in Duitsland.
Foto van het werkkamp.
Mijn vader zat daar in een kamp en was tewerkgesteld in een Duitse fabriek om voor de Duitsers te werken. Hij heeft daar tot begin 1943 gewerkt. Tijdens de oorlog had mijn vader een oorlogsnaam aangenomen omdat de mensen die uit Polen waren gevlucht gezien werden als landverraders. Zijn oorlogsnaam was Stekla, deze naam heeft hij gedragen tot na de demobilisatie in 1947.
Daarna heeft hij de naam Staszek weer aangenomen. Inmiddels had Hitler een groot gebied te verdedigen en had manschappen nodig om de legers te versterken. Mijn vader had inmiddels de dienstplichtige leeftijd bereikt en moest verplicht in dienst van het Duitse leger. Weigerde je dienst te nemen dan werd je geëxcuteerd, zo simpel was dat. Hij werd gestationeerd in Italïe waar toen ook al de Amerikanen waren. Samen met anderen, hoe hij het heeft gedaan weet ik niet, maar is hij overgelopen naar de geallieerden. Daarna zijn ze door de Amerikanen via Afrika overgezet naar Schotland.
Linksboven staat mijn vader.
Daar was generaal Maczek al vanaf het begin van de oorlog een pantserdivisie aan het oprichten met als doel om Polen te bevrijden. Mijn vader is eind 1943 of begin van 1944 in Poolse dienst gegaan en heeft zich aangesloten bij de eerste Poolse pantserdivisie. Hij werd geplaatst bij het onderdeel "Genie" en heeft daar gediend als chauffeur en motorordonnans.
Omdat zijn broers in het begin van de oorlog verplicht waren om dienst te nemen in het Duitse leger was de kans aanwezig dat hij tegen zijn broers zou moeten vechten. De Poolse soldaten werden niet direct ingezet op de stranden van Normandïe, dat gebeurde later. Maar samen met de Amerikanen en Canadezen hebben zij meegeholpen om Nederland te bevrijden. In november werden ook Terheijden, Wagenberg, Langeweg, Made en nog meer plaatsen bevrijdt.
Bij Terheijden.
Vervolgens volgde zware gevechten bij Moerdijk dat in 1945 bevrijdt werd. De Poolse divisie heeft helemaal doorgevochten tot in Stadskanaal. Ik heb nog een krantenknipsel gevonden waarin mijn vader staat als eerste Poolse bevrijder die Stadskanaal introk. Het einde van de oorlog kwam in zicht. De Amerikanen hadden West Berlijn bereikt en de Russen aan de andere kant Oost Berlijn. Hoge heren besloten dat daar de nieuwe grens van Europa lag. Dit was een grote deceptie voor de Poolse strijders want het doel dat van begin af aan hun missie was, Polen bevrijden, ging daardoor niet door. De wereld stortte in. Polen heeft altijd onder de druk van Rusland of Duitsland gestaan. Het gedeelte van Polen waar mijn vader heeft gewoond, Selesïe, was ook Duits geweest. In de tijd van de bevrijding waren er wel zo'n vierhonderd Poolse soldaten in Breda, waaronder mijn vader. In die tijd kwam ook de vraag wat wil je gaan doen? In Nederland blijven of terug naar Polen. De mensen die in het begin van de oorlog Polen waren ontvlucht en na de oorlog terug keerden naar Polen werden door de Russen gezien als landverraders. Deze mensen werden opgesloten in een strafkolonie in Siberié. Deze opsluiting heeft wel anderhalf jaar geduurd voordat er vanuit het Westen werd opgeroepen deze mensen vrij te laten, deze straf hadden zij niet verdiend. Zij waren geen landverraders maar helden die hun leven wilde geven voor de vrijheid. Wereldwijd hebben deze Poolse soldaten eerherstel gekregen. Mijn vader is daar gelukkig nooit geweest, hij had er voor gekozen om in Nederland te blijven, hij had inmiddels mijn toekomstige moeder ontmoet, en hij besloot Nederlander te worden. Daarnaast was er de keuze om in dienst te blijven of om in de burgermaatschappij te gaan werken. Wanneer je in dienst bleef kreeg je een rang verhoging. Achterafgezien had hij dat beter kunnen doen maar mijn vader koos voor een baan buiten het leger.
Nederland en Europa lagen in puin, mijn vader was timmerman, er was werk genoeg. Op deze manier kon er wat geld verdiend worden. Hij kreeg een baan bij Visser Smit Bruggenbouw. Het was zwaar werk. Hij reed met een bus van de zaak waarin hij en zijn collega's naar het werk gingen. Zij maakten bekisting voor de pijlers van bruggen. Om vijf uur op pad en pas om halfzeven weer thuis. Er bleef weinig tijd over om te praten. Toen er groen licht kwam dat het weer veilig was om naar Polen te gaan is mijn vader ook gegaan. De eerste keer samen met mijn moeder op de scooter. Allebei een leren jas aan, helm op en met bagage op een Heinkel scooter. Dat was een hele kleine scooter. Het was een hel van een reis, het was zo warm dat het asfalt smolt en tussen de wielen kwam te zitten. Er moest regelmatig worden gestopt. Mijn ouders hebben er vijf dagen over gedaan. In die periode logeerde ik bij opa en oma, ik was toen een jaar of drie of vier, en lag bang in bed omdat ik dacht dat mijn ouders nooit meer thuis zouden komen. Later gingen we om de twee jaar met de bus van het werk naar Polen. Deze bus werd mudvol geladen met levensmiddelen die we in de tussenliggende tijd bij elkaar gespaard hadden, we konden nauwelijks nog zitten. We werden met open armen ontvangen, de dorpen liepen uit. De mensen in Polen hadden niets, echt helemaal niets. Geen groente, fruit als bananen hadden ze nog nooit gezien. Nederlanders stonden bekend als goede mensen en waren zo door de grenscontrole maar sprak je Duits of was je Duits dan werd je volledig uitgekleed. Mijn moeder is helaas jong overleden, mijn vader is hertrouwd met een Poolse vrouw.
Mijn vader had op het eind van zijn leven een grote wens. Hij wilde uitgestrooid worden op het Poolse kerkhof bij generaal Maczek en bij zijn kameraden en medestrijders. Dat mocht in die tijd niet. Ik heb hierover meerdere brieven geschreven naar burgemeester Peters, maar kreeg herhaaldelijk nee te horen. Vele pogingen later kwam het verlossende woord mijn vader mocht daar worden uitgestrooid. De zus van mijn stiefmoeder kwam voor die gelegenheid naar Nederland. Dit was begin 2000. Wij gingen naar het Poolse kerkhof, ook was er een persoon van de gemeente Breda en twee medewerkers van Zuylen. Die liepen het hele kerkhof over, voorbij alle graven. Mijn stiefmoeder en zus protesteerden, haar man moest tussen de graven uitgestrooid werden. Hoe boos ze ook werden het mocht niet. Achter het kerkhof achter een hoge haag daar moest mijn vader uitgestrooid worden. En zo gebeurde. Jaren later werd er op die plek het Maczek memorial gebouwd. Rechtsachter in dit memorial is een bibliotheek en daar ongeveer op die plek ligt de as van mijn vader. Achteraf gezien kon het niet mooier zijn, juist op die plek.
Bezoek dit memorial eens, het is een mooie plek over een geschiedenis die wij nooit mogen vergeten.
Dit is het verhaal van Ludwig Staszek verteld door zijn zoon Joes Staszek.