Op het grondgebied van de voormalige gemeente Terheijden liggen twee aarden schansen: de Kleine Schans en de Grote of Spinolaschans, die beide dateren uit de 80-jarige oorlog. Deze oorlog werd gevoerd als een opstand van de Nederlandse adel tegen de regering in Spanje en heeft geduurd van 1568 tot 1648. Deze twee schansen dateren van het jaar 1639. In dat jaar is er sprake van een nieuwe en definitieve aanleg. Te voren lagen er zowel in en rondom Terheijden als in de Hartel heel ruime verschansingen van aarde. Telkens wanneer de stad Breda voor de oorlogvoerende partijen strategisch van belang was, dan werd de omgeving overspoeld met legers van de tegenpartij. Die installeerden zich en lieten de mannen in het dorp lange wallen van zand maken om zich daarachter te verschuilen ofwel te verschansen. Daarbij werd de bevolking weinig of niet ontzien, wat leidde tot een uitloop van bewoners naar veiliger streken. Meerdere keren is Breda zowel door de Spanjaarden als de Staatsen (Nederlanders) belegerd geweest. In het Vlasseltboekje over de ‘Geschiedenis van de Kleine Schans’ wordt deze donkere periode uit de Terheijdense geschiedenis beschreven (najaar 2010).
Nu de Schansstraat, die gaat langs de Kleine Schans vanaf de jachthaven bij de Mark tot aan de Molenstraat en het hoger gelegen eind van de Raadhuisstraat. Vóór de aanleg van de Kleine Schans in 1639 moesten en huizen en boerderijen worden ontruimd en afgebroken. Dat stukje Terheijden is toen helemaal veranderd. Op het landkaartje bij de Markstraat, in het vorig artikel over straatnamen, zien we de schans niet. Wel is daarop een verdedigingswal getekend van de molen aan de haven naar de tegenwoordige Molenstraat. Aangezien de schans dateert van 1639 is de Schansstraat even oud.
Tussen de schans en de straat ligt de schansgracht. Net als in Breda werd dat water ook hier singel genoemd. En zo ook de straat er langs. Nog in de 19e eeuw woonde men daar aan de Singel. In 1892 is de Singel gelijk met de Markstraat verhard met keien. Bij het egaliseren moesten met name in de Schansstraat hoogte- en een diepteverschil van elk ruim 50 cm. worden weggewerkt.
Johan van der Made